Sáng 29/10/2025 (9/9/Ất Tỵ), TT. Giác Hoàng – Ủy viên HĐTS, Phó Viện trưởng VNCPHVN, Phó Trưởng ban Văn hóa TƯGH, Chánh Thư ký Ban Thường trực GPHP, Phó trưởng Ban Thường trực Ban Giáo dục Tăng Ni GĐ.III PGKS, đã có chuyến thăm và chia sẻ cùng chư hành giả trong ngày thứ 7 của khóa tu Truyền thống Khất sĩ lần thứ 38 tại Tịnh xá Trúc Lâm (xã Hàm Tân, tỉnh Lâm Đồng).

Tại khóa tu dịp này, Thượng tọa đã dành thời pháp chia sẻ về “Quan điểm của Tổ sư Minh Đăng Quang về việc thờ phượng”. Theo TT. Giác Hoàng, đây là chủ đề có giá trị không chỉ với truyền thống Khất sĩ mà liên hệ trực tiếp đến mọi truyền thống tôn giáo và đến cả hàng xuất gia lẫn cư sĩ.

Mở đầu thời pháp, từ góc nhìn triết học tôn giáo, TT. Giác Hoàng đã nêu rõ 3 trụ cột, nền tảng quan trọng của mọi truyền thống tôn giáo:

• Sự tôn chứng: Đây là lãnh vực của kinh nghiệm tâm linh siêu việt, là chứng đắc của những bậc hành trì miên mật. Đối với Hệ phái PGKS, Tổ sư Minh Đăng Quang là bậc Thầy chứng ngộ, cổ vũ nếp sống giải thoát truyền thống.
• Hệ thống Giáo lý – Triết học Tôn giáo: Tiêu biểu cho trụ cột này là Bộ Chơn Lý mà Tổ sư đã để lại như một kho tàng tuệ giác, định hướng chuẩn mực cho đời sống đạo của hàng Tăng Ni và Phật tử.
• Nghi lễ thờ phượng: Đây là phương diện dễ thấy của một tôn giáo, là biểu tượng cho niềm tin, sự tôn kính và đời sống tâm linh được duy trì qua nghi lễ.

Dựa trên Chơn lý “Chánh Kiến” số 22, Thượng tọa triển khai thứ lớp bốn bậc thờ phượng mà Tổ sư đã dạy, đi từ thờ cốt tượng, thờ kinh sách, cho đến thờ vị Thầy dạy đạo và cuối cùng là thờ bản tâm trong sạch.

Trong việc thờ cốt tượng, TT. Giác Hoàng nhận định, PGKS vẫn có chánh điện và thờ Đức Bổn Sư Thích-ca như biểu trưng của lòng tôn kính. Song, việc quá nhiều tượng pháp trong chùa dễ dẫn đến đa thần giáo (đa hành giáo), một hiện tượng phổ biến trong các tôn giáo đa thần. Điều này khế hợp với chủ trương của Đức Tổ sư Minh Đăng Quang khi Tổ không quá chú trọng đến việc thờ tượng. Theo TT. Giác Hoàng: “Thờ cốt tượng là biểu tượng của lòng tôn kính và là bước khởi đầu của việc phát khởi tín tâm, tuy nhiên cần nhận rõ, tượng chỉ là biểu tượng, không phải thực thể giác ngộ, việc dừng lại ở hình tướng không đạt được cấp độ tu tập cao hơn. Như trong Kinh Kim Cang dạy: ‘Phàm sở hữu tướng giai thị hư vọng, nhược kiến chư tướng phi tướng tức kiến Như Lai’, tức phàm cái gì có tướng đều là hư vọng, nếu thấy các tướng mà không phải tướng thì đó mới là thấy Như Lai”.

Tiến thêm một bậc đến việc thờ kinh sách, TT. Giác Hoàng nói lên quan điểm của Tổ sư rằng: “Thờ cốt tượng đâu bằng thờ kinh sách học hành”, bởi kinh sách là biểu tượng của trí tuệ và chánh pháp. “Việc gìn giữ và học hỏi Bộ Chơn lý là vô cùng quan trọng để đường lối Khất sĩ không bị phai mờ. Pháp bảo là Thầy của Phật, Thầy của Tăng và chúng sanh. Lời dạy này tương hợp với lời Phật dạy trong Trường Bộ Kinh rằng, ai thấy Pháp là thấy Như Lai. Do đó, việc học - tư duy - hành pháp phải được duy trì liên tục”, TT. Giác Hoàng khẳng định.

Trong Chơn lý, Tổ sư tiếp tục dạy: “Thờ kinh sách cũng chẳng bằng thờ ông Thầy dạy đạo cho mình hiện tại đang sống”. TT. Giác Hoàng giảng giải: “Người Thầy có vai trò dẫn dắt tâm linh, khai tâm mở trí, là bản kinh sống, người dẫn đường bằng thân giáo, khẩu giáo và ý giáo, giúp đệ tử ‘đặt lại bàn chân’ để đi đúng hướng về nẻo giác. Do đó mà Tổ dạy, thờ kinh sách cũng chẳng bằng thờ ông Thầy dạy đạo cho mình hiện tại đang sống. Tuy nhiên, hành giả cần phân biệt rõ, thờ Thầy không phải tôn sùng cá nhân, mà là thờ trí tuệ Phật tánh biểu hiện qua thân tâm vị Thầy”.

Ở bậc cao nhất là, thờ bản tâm trong sạch của mình, Tổ sư dạy: “Thờ ông thầy kia sao bằng thờ bản tâm của mình trong sạch”. Theo TT. Giác Hoàng, “bản tâm trong sạch” là biểu tượng tối thượng của sự tự giác, quay về tu tập chính bản thân mình. “Song, không nên hiểu lầm bản tâm thanh tịnh là một linh hồn hay ngã vĩnh cửu, vì đó là chấp thường. Trong tinh thần Khất sĩ, bản tâm thanh tịnh, hay bản tâm trong sạch là tính khả tịnh (tiềm năng thanh tịnh) và tính khả giác (tiềm năng giác ngộ) của mỗi người. Đây là tâm không còn bị nhơ bẩn bởi tham - sân - si và được soi sáng bởi Giới - Định - Tuệ. Lộ trình để đạt đến điều này là ‘Không làm các điều ác, hãy làm các điều lành. Giữ tâm ý thanh tịnh’”.

Đề cập đến tiến trình thờ phượng, dựa trên lời dạy của Tổ sư, TT. Giác Hoàng trình bày ba giai đoạn tiến hóa trong việc thờ phượng:

• Cung kính: Là gốc khởi của đạo tâm, mở cửa cho sự học hỏi và lắng nghe. Cung kính Phật - Pháp - Tăng qua hình tượng, Tổ Thầy và kinh sách, giúp người xuất gia phát khởi tín tâm (tín là thiện tâm sở, là mẹ của công đức). Cung kính dẫn đến khiêm hạ, lắng nghe và nhu thuận.
• Vâng lời: Là kết quả tự nhiên của lòng tin và cung kính chân thật. Thượng tọa giải thích, tinh thần vâng lời luôn được nhấn mạnh trong đạo Phật Khất sĩ, giúp hành giả Khất sĩ nhiếp phục bản ngã và thúc đẩy tinh thần sống chung tu học.
• Thực hành: Là giai đoạn rốt ráo. Trong đó, Thượng tọa chỉ rõ, thực hành đời sống giác ngộ ly tham là thờ Phật, thực hành đúng chánh pháp là thờ Pháp, giữ tâm thanh tịnh và nếp sống hòa hợp là thờ Tăng. Đây là giai đoạn thờ việc tu học của chính mình.

Tại khóa tu, TT. Giác Hoàng cũng thẳng thắn chỉ ra những vấn đề hiện hữu trong việc thờ phượng, có phần lệch hướng so với chủ trương tinh thần của PGKS mà Tổ sư đã chỉ dạy. Cụ thể:

• Về việc thờ cốt tượng, một số nơi quá nghiêng về hình thức lễ nghi, quên đi việc tu học bản tâm, dẫn đến thiên hướng cầu an cầu siêu. Trong khi đó, vài nơi khác lại bỏ bê, không thể hiện được biểu tượng trang nghiêm của Đức Phật.
• Về Pháp bảo, một số ít huynh đệ ít chú trọng đến pháp bảo cao quý, nghĩ rằng tu giỏi thì không cần học nhiều. Điều này dẫn đến việc thiếu người có năng lực giảng giải Chơn lý, hoặc hướng dẫn pháp hành.
• Về thờ Thầy, mặc dù nhiều bậc Tôn túc thể hiện phong thái chuẩn mực, nhưng không tránh khỏi còn một số vị chưa thể hiện được phong thái, tư cách, hoặc trí tuệ của một bậc Thầy. Điều này dẫn đến hệ quả là đệ tử theo hình thức, không trọng thực hành, Phật tử mất niềm tin và thậm chí bản sắc Khất sĩ bị phai mờ.

Theo đó, TT. Giác Hoàng đề xuất: “Để chấn chỉnh, người Khất sĩ cần phải xây dựng đời sống an bần thủ đạo, tức giảm lệ thuộc vào vật chất, tổ chức khóa bồi dưỡng định kỳ và cổ vũ tinh thần tự học, tự giác, tự giáo hóa đúng theo Chơn lý của Tổ sư”.

Cuối thời pháp, Thượng tọa một lần nữa nhắc lại: “Bản tâm trong sạch trong ngôn ngữ Khất sĩ, đó không phải là linh hồn bất biến, mà là tiềm năng thanh tịnh của mỗi người, được đánh thức qua con đường tu tập Giới - Định - Tuệ”.

 

Một số hình ảnh được ghi nhận: