Ngày thứ 2 của khóa "Sống chung tu học" lần thứ 30, chiều 12/12/2025 (23/10/Ất Tỵ), TT. Giác Minh – Phó ban Tổ chức khóa tu, đã đưa đến cho chư hành giả một bài pháp thoại sâu sắc xoay quanh Kinh Cội rễ của sự vật thuộc Kinh Tăng Chi Bộ, Phẩm Tám Pháp. Tuy là một bài kinh ngắn, song theo Thượng tọa, đây lại là một cửa ngõ trọng yếu đưa hành giả thâm nhập vào bản chất vận hành của các pháp, cũng như nắm bắt được lộ trình tâm lý dẫn từ nguồn gốc của khổ đau đến cảnh giới giải thoát.

Thượng tọa mở đầu bằng việc nhắc lại bối cảnh Đức Phật giảng dạy bài kinh này, đó là khi Ngài chỉ bày cho các vị Tỳ-kheo cách trả lời những câu hỏi triết học do các du sĩ ngoại đạo đặt ra. Những câu hỏi ấy xoay quanh bản chất của “tất cả các pháp”, qua đó, Đức Phật đã dạy rõ 8 yếu tố làm căn bản cho từng hiện tượng trong đời sống.

Tám câu hỏi tương ứng với tám câu trả lời của Đức Phật, cũng là tám trụ cột của bài kinh, như sau:

• Tất cả pháp lấy gì làm căn bản? - Tất cả pháp lấy Dục làm căn bản.
• Tất cả pháp lấy gì làm sanh khởi? - Tất cả pháp lấy Tác ý làm sanh khởi.
• Tất cả pháp lấy gì làm tập khởi? - Tất cả pháp lấy Xúc làm tập khởi.
• Tất cả pháp lấy gì làm chỗ tụ hội? - Tất cả pháp lấy Thọ làm chỗ tụ hội.
• Tất cả pháp lấy gì làm thượng thủ? - Tất cả pháp lấy Định làm thượng thủ.
• Tất cả pháp lấy gì làm tăng thượng? - Tất cả pháp lấy Niệm làm tăng thượng.
• Tất cả pháp lấy gì làm tối thượng? - Tất cả pháp lấy Tuệ làm tối thượng.
• Tất cả pháp lấy gì làm lõi cây? - Tất cả pháp lấy Giải thoát làm lõi cây.

TT. Giác Minh khẳng định, đây không chỉ là mẫu câu trả lời, mà là một bản đồ thuyết minh toàn bộ tiến trình sinh khởi, vận hành và đoạn diệt của các pháp trong đời sống tâm linh. Qua đó, Thượng tọa đã lần lượt phân tích các thuật ngữ then chốt trong bài kinh.

• Dục: được nhấn mạnh như động lực ban đầu, là khao khát thúc đẩy hành động. Thượng tọa chỉ rõ, dục được phân làm ba loại: dục bất thiện đưa đến khổ đau, dục thiện làm nền tảng cho việc hành trì đạo đức và pháp dục là sự khát khao tu tập để đạt giải thoát
• Tác ý: là sự chú tâm, đưa dục vào hành động.
• Xúc: là sự hội tụ của căn, trần và thức.
• Thọ: là cảm giác hỷ lạc, khổ, hay trung tính, nơi hội tụ của mọi kinh nghiệm.

"Bốn yếu tố đầu mô tả toàn bộ tiến trình sinh khởi của tâm và cảm thọ. Đó là phần gốc rễ khổ đau mà hành giả phải nhận diện", Thượng tọa nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, Thượng tọa giảng giải, bốn yếu tố sau là phần “con đường giải thoát”, với:

• Định: giữ vai trò thượng thủ, dẫn dắt tâm an trú.
• Niệm: là yếu tố tăng thượng, kiểm soát và phòng hộ tâm ngay khi xúc - thọ vừa khởi.
• Tuệ: là tối thượng, giúp hành giả thấy rõ vô thường - khổ - vô ngã.
• Giải thoát: là lõi cây, kết quả cuối cùng của toàn bộ tiến trình.

Thượng tọa khẳng định: "Khi trí tuệ khởi lên, mọi tham ái và sân hận đều được tháo gỡ và tâm sẽ trở nên thanh thoát như gió nhẹ trên đỉnh núi cao. Chư hành giả cần nhớ rằng, Dục khởi, Tác ý theo, Xúc chạm, Thọ sinh; nếu hành giả không có Định và Niệm, thì Thọ sẽ kéo theo ái, thủ, hữu và như vậy khổ đau tiếp diễn. Ngược lại, khi có Định làm điểm tựa, Niệm làm người giữ cửa và Tuệ làm ánh sáng chiếu soi, thì tâm vượt qua được dòng sanh diệt biến động để đạt đến sự an lạc của giải thoát. Tiến trình này như một cây phát triển từ rễ lên thân rồi đến lõi. Cái lõi của đời sống tu tập không gì khác hơn là sự giải thoát tối hậu".

Không chỉ giải thích lý thuyết, TT. Giác Minh còn dẫn dắt đại chúng đi vào ứng dụng hằng ngày. Theo đó, để nuôi dưỡng dục thiện, hành giả cần khởi tâm muốn tu, muốn học, muốn vượt qua phiền não, đây là động lực đúng đắn. Bên cạnh đó, muốn chú tâm đúng đắn, trước mỗi hành động, hành giả phải có tác ý thiện, có chủ định trong chánh niệm. Từ đó, theo TT. Giác Minh, mỗi hành giả cần tập quán sát xúc và thọ, tức thấy rõ tâm lý khi thích thì tham khởi, khi trái ý thì sân sanh. Đồng thời, hành giả phải rèn luyện định và niệm, không chỉ trong giờ thiền, mà cả trong đi - đứng - nằm - ngồi.

TT. Giác Minh nhấn mạnh: "Người tu cần đặc biệt cảnh giác trước các hình thức quảng cáo, hình ảnh và thông tin dễ làm dao động tâm. Thiếu chánh niệm, ta có thể đánh mất mình chỉ trong một khoảnh khắc. Đó là minh chứng rõ ràng cho sức mạnh của Niệm và sự cần thiết của Định".

Khép lại thời pháp, Thượng tọa một lần nữa khẳng định, Kinh Cội rễ của sự vật không chỉ là những định nghĩa triết học, mà là một bản đồ tu tập vô cùng thực tiễn.

Cuối lời, TT. Giác Minh sách tấn: "Bài kinh trình bày rõ ràng con đường chuyển hóa từ động lực tâm lý (Dục - Tác ý - Xúc - Thọ) đến các yếu tố đưa tâm vượt thoát (Định - Niệm - Tuệ - Giải thoát). Ai hành trì được lộ trình ấy, người ấy sẽ tìm thấy sự an lạc ngay trong hiện tại và mở ra con đường dẫn đến giải thoát tối hậu".

 

Một số hình ảnh được ghi nhận: