Ngày 13/12/2025 (24/10/Ất Tỵ), ngày tu cuối của khóa "Sống chung tu học" lần thứ 30 do GĐ.VI tổ chức tại Tịnh xá Ngọc Như (Tây Ninh), TT. Giác Nhuận – Ủy viên Ban Trị sự GHPGVN TP.HCM, Trị sự phó GĐ.VI PGKS, đã dành những lời chia sẻ sâu sắc, sách tấn chư hành giả về con đường tu học của người con Phật. Theo đó, Thượng tọa đã trực tiếp đi vào câu hỏi cốt lõi mà bất kỳ hành giả nào cũng từng tự vấn, đó là "mục đích rốt ráo của người tu là gì?".

Thượng tọa khẳng định rằng, dù là người tại gia hay xuất gia, mục đích tối hậu của sự tu tập vẫn không ngoài việc thành tựu đạo quả. Toàn bộ Tam tạng Kinh điển mà Đức Phật để lại đều quy hướng về con đường chứng đắc Tứ quả Thanh văn, từ Tu-đà-hoàn cho đến A-la-hán. Trong đó, quả vị A-la-hán được xác định là cứu cánh rốt ráo của con đường giải thoát. Thượng tọa phân định rõ, A-la-hán Phật là bậc tự giác ngộ viên mãn, còn A-la-hán Thinh văn là các vị đệ tử nương theo lời Phật dạy mà đoạn tận khổ đau, chấm dứt sinh tử luân hồi. Sự phân định ấy giúp hành giả nhận rõ đích đến của mình, tránh rơi vào tình trạng tu tập mơ hồ, thiếu định hướng.

Từ mục tiêu tối hậu, Thượng tọa triển khai con đường thực tiễn để đạt đến đạo quả, đó là tu tập Giới - Định - Tuệ nhằm đoạn trừ hoặc lậu, trong đó nhấn mạnh hai loại phiền não căn bản mà người tu cần đối diện, đó là kiến hoặc và tư hoặc. Thượng tọa chỉ rõ: "Kiến hoặc là những chấp trước sai lầm về thân, về biên kiến, tà kiến và kiến thủ. Khi đoạn trừ được phần kiến hoặc này, hành giả mới có thể chứng nhập Sơ quả. Muốn phá được kiến hoặc, không thể thiếu Chánh kiến, tức là trí tuệ do học hỏi, tư duy và quán chiếu giáo pháp mà thành. Người thấy được đạo, bước vào dòng Thánh, chính là người đã dùng tuệ giác để phá tan những chấp kiến căn bản".

Sâu kín hơn là tư hoặc, những phiền não ngủ ngầm trong tâm thức như tham, sân, si, mạn, nghi. Thượng tọa giảng giải, ở hai quả vị Tư-đà-hàm và A-na-hàm, tư hoặc chỉ được làm cho nhẹ đi chứ chưa đoạn tận. Chỉ đến khi hoàn toàn tu đạo, dùng công phu thực hành bền bỉ trong đời sống, hành giả mới có thể nhổ tận gốc tư hoặc và thành tựu quả A-la-hán. Qua đó, Thượng tọa nhấn mạnh một chân lý quan trọng, thấy biết thôi chưa đủ, mà phải sống và tu trong chính cái thấy biết ấy thì mới chuyển hóa được phiền não.

Tiếp nối mạch pháp, Thượng tọa trình bày vai trò then chốt của 37 phẩm trợ đạo trong tiến trình giác ngộ. Đây chính là nền tảng đưa hành giả đến chỗ thấy đạo, chứng đạo và an trú trong Niết-bàn. Trong hệ thống ấy, chánh niệm và chánh định được xem là cốt lõi. Bát Chánh Đạo được triển khai hài hòa trên 3 phương diện Giới - Định - Tuệ, không thể tách rời. Dẫn lời dạy của Đức Tổ sư Minh Đăng Quang, Thượng tọa nhắc nhở rằng, người Khất sĩ nếu thiếu Giới, hoặc thiếu Định, thì dễ đánh mất bản chất của con đường giải thoát, chỉ còn lại hình thức mà không có nội dung tu tập chân thật.

Đặc biệt, Thượng tọa nhấn mạnh Định và Tuệ là cốt lõi của hành trì. Đức Tổ sư không đặt nặng hình thức ngồi thiền lâu hay mau, mà chú trọng đến khả năng an trú trong định và phát sinh tuệ giác. Khái niệm tầm sát được Thượng tọa giải thích rõ ràng, trong đó tầm là hướng tâm tìm đến đề mục, còn sát là sự quan sát, quán chiếu trên chính đề mục ấy. Nhập định không phải là việc một sớm một chiều, mà là kết quả của sự quan sát bền bỉ, miên mật từng ngày. Khi định đã thuần thục, mọi oai nghi trong đời sống, từ đi - đứng - nằm - ngồi cho đến ăn - nói - làm việc, đều trở thành sự vận hành của định.

Trên nền tảng ấy, Thượng tọa phân biệt rõ: "Phàm phu biết bằng tưởng tri, chư thiên biết bằng trí, còn bậc giác ngộ biết bằng giác. Dù cách diễn đạt khác nhau, nhưng các bậc Tôn túc trong nhiều truyền thống đều gặp nhau ở điểm cốt lõi, đó là quay về cái biết tỉnh thức trong hiện tại. Từ lời dạy tri vọng của Hòa thượng Thanh Từ, chánh niệm của Hòa thượng Nhất Hạnh, cho đến tinh thần sống trọn vẹn với cái biết mà Hòa thượng Viên Minh nhấn mạnh, tất cả đều quy hướng về tuệ giác tỉnh thức. Kinh Bát Nhã với câu 'chiếu kiến ngũ uẩn giai không' như một minh chứng cho sức mạnh của tuệ chiếu soi".

Đi sâu vào ý nghĩa chân thật của việc xuất gia, Thượng tọa cảnh tỉnh chư hành giả, xuất gia không chỉ là rời bỏ mái nhà vật chất, mà là xuất thế tục gia, tức là buông bỏ năm dục. "Nếu không khéo, sự ràng buộc vào danh lợi, chùa chiền, đồ chúng còn nặng nề hơn cả đời sống thế tục. Xuất gia còn là xuất phiền não gia, dùng Giới - Định - Tuệ để đoạn trừ vô lượng phiền não trong tâm. Cao hơn nữa là xuất tam giới gia, tức là thành tựu quả A-la-hán, vượt thoát khỏi Dục giới, Sắc giới và Vô sắc giới", TT. Giác Nhuận khẳng định.

Liên hệ đến cứu cánh Niết-bàn, Thượng tọa phân biệt rõ hai loại Niết-bàn. Hữu dư y Niết-bàn là trạng thái an lạc của bậc đã đoạn tận phiền não ngay trong đời sống hiện tại, dù vẫn còn mang thân ngũ uẩn. Vô dư y Niết-bàn là Niết-bàn sau khi xả bỏ thân này. Theo tinh thần kinh tạng Nam truyền, Đức Phật không mô tả Niết-bàn như một cảnh giới có thể nắm bắt, mà chỉ ví như dấu vết con chim bay qua bầu trời. Thượng tọa nhấn mạnh, nếu còn khởi niệm tìm cầu Niết-bàn thì vẫn còn vọng tưởng. Chỉ cần không còn tham, sân, si, thì ngay đó đã là sự an trú trong Hữu dư y Niết-bàn.

Khép lại bài giảng, TT. Giác Nhuận nhấn mạnh tính ứng dụng thiết thực của pháp tu trong đời sống hằng ngày: "Người tu phải đem Định và Tuệ vào từng hơi thở, từng bữa ăn, từng sinh hoạt nhỏ nhất. Khi ăn, phải có chánh niệm, biết rõ nhưng không để tâm bị cuốn theo vị ngon dở. Đức Tổ sư dạy ăn trong bát, hòa lẫn các món, chính là để giảm thiểu sự đắm nhiễm của phàm tâm. Từ đó mới mở rộng sang con đường thiền định, ly dục, ly ác pháp, từng bước đi vào các tầng thiền và an trú trong sự thanh tịnh sâu lắng của thân tâm".

Cuối lời, Thượng tọa đề cao vai trò của đời sống Tăng đoàn, với việc sống chung tu học không chỉ để nương tựa nhau về hình thức, mà còn là môi trường giúp người tu soi sáng lại chính mình, tránh rơi vào sự tự mãn hoặc đắm trước trong ngoại cảnh tưởng chừng thanh tịnh. Qua đó, Thượng tọa khẳng định: "Mục đích của người tu là thành tựu Tứ quả và con đường để đi đến mục đích ấy không nằm đâu xa, mà chính là Giới - Định - Tuệ được thực hành một cách sống động, liên tục trong từng ngày của đời sống tu học".

 

Một số hình ảnh được ghi nhận: