Ngày thứ 7 của khóa tu Truyền thống Khất sĩ lần thứ 39 tại Tịnh xá Ngọc Phúc (tỉnh Gia Lai), 28/12/2025 (9/11/Ất Tỵ), HT. Minh Thành – Ủy viên Thường trực HĐTS GHPGVN, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phật học Việt Nam, Phó ban Ban Thường trực Giáo phẩm Hệ phái, Trưởng ban Giáo dục Tu thư PGKS, Tri sự Phó GĐ.IV PGKS, đã có chuyến thăm và dành thời pháp thoại ý nghĩa đến chư hành giả khóa tu với chủ đề “Hành vi sanh thức trí”.

Theo HT. Minh Thành, đây là một chủ đề mang chiều sâu học thuật và thực tiễn tu tập, thể hiện rõ phong cách dung thông giữa giáo lý Chơn lý của Tổ sư Minh Đăng Quang với các thành tựu của khoa học, y sinh học và tâm lý học hiện đại, nhằm định hướng con đường tu tập thiết thực cho người hành đạo trong bối cảnh ngày nay.

Dẫn dắt chư hành giả trở về cội nguồn của đề tài, HT. Minh Thành trích từ bài Chơn lý "Ngũ uẩn" với lời dạy súc tích của Tổ sư: “Bởi có hành vi mới sanh thức trí”, đi đến khẳng định: "Tinh thần căn bản của Đạo Phật Khất sĩ là tu tập bắt đầu từ hành vi cụ thể trong đời sống, bởi chính hành vi ấy sẽ quyết định chiều hướng và chất lượng của thức trí nơi mỗi hành giả. Đây không chỉ là một khẩu quyết tu học, mà còn là kim chỉ nam cho sự tiến hóa của cá nhân và cộng đồng Tăng già".

Theo đó, Hòa thượng đã phác họa bức tranh rộng lớn về chu trình tiến hóa của vũ trụ và sự sống dưới ánh sáng Chơn lý "Ngũ uẩn". Từ đất đá nặng về sắc uẩn, đến cỏ cây nghiêng về thọ uẩn, côn trùng và thú vật mang đặc tính của tưởng uẩn, con người nổi bật với hành uẩn, chư thiên thiên về thức uẩn và đỉnh cao là chư Phật, Bồ-tát an trụ nơi giác chơn. Từ đây, Hòa thượng làm rõ nguyên lý nhân duyên tương tục: "Cái sau được sinh thành từ cái trước, cái trước làm nền tảng và nuôi dưỡng cái sau, như người mẹ âm thầm nuôi con khôn lớn. Nhìn theo chiều này, sự tiến hóa không phải là ngẫu nhiên, mà là một tiến trình có trật tự, có hướng đi rõ ràng, từ vật chất thô nặng đến tinh thần sáng suốt".

Điều đáng chú ý là Hòa thượng đã khéo léo dung hợp giáo lý Chơn lý với cái nhìn của khoa học hiện đại bằng việc chỉ ra những nhận định của Tổ sư từ giữa thế kỷ trước về sự tiến hóa của sự sống, hoàn toàn tương hợp với các phát hiện khoa học ngày nay. Thực tế, khoa học hiện đại cũng đã xác nhận tiến trình đi lên từ khoáng chất, thực vật, động vật đến con người. "Sự gặp gỡ ấy cho thấy Chơn lý không hề xa rời thực tại, mà trái lại, chứa đựng một nền minh triết vượt thời gian, đủ sức đối thoại và soi sáng cho tư duy khoa học đương đại", HT. Minh Thành nhận định.

Từ tầm nhìn vũ trụ, Hòa thượng dẫn đại chúng quay về chu trình sinh vật lý nhỏ trong chính một đời người, với sự phân tích tiến trình thuận chiều từ phôi bào, mang dáng dấp đời sống thực vật, cho đến khi con người trưởng thành với ý thức phát triển đầy đủ. Đồng thời, Hòa thượng cũng chỉ rõ tiến trình nghịch chiều khi con người già yếu, bệnh tật, ý thức suy giảm, dần trở về trạng thái nặng về cảm thọ và sắc thân trước khi mệnh chung. Qua đó, Hòa thượng cảnh tỉnh chư hành giả: "Nếu chúng ta không biết tu tập để chuyển hóa ngũ uẩn, hướng tâm về giác chơn, thì con người sẽ mãi xoay vần trong vòng sinh diệt vật lý ấy, không tìm thấy lối ra giải thoát".

Bước vào vấn đề thức trí và mối quan hệ mật thiết giữa thức trí với hành vi, Hòa thượng chỉ rõ sự khác biệt giữa loại thức có được từ sách vở, giảng dạy hay sự truyền đạt bên ngoài, với thức trí chân thật của người tu, vốn được hình thành từ chính sự hành trì, trải nghiệm và trực chứng nơi tự thân. "Nếu các uẩn dưới như sắc, thọ, tưởng và hành bị ô nhiễm bởi tham ái và vô minh, thì thức trí sinh khởi chỉ là vọng thức. Ngược lại, khi hành giả biết thanh lọc hành vi thông qua giữ giới, điều phục thân tâm, ăn chay, thiền định và sống chánh niệm, thì thức trí dần được nâng cấp, trở nên trong sáng và có khả năng dẫn đường cho tuệ giác", Hòa thượng giảng giải.

Từ góc nhìn ấy, Hòa thượng đề xuất một phương pháp tu tập mang tính trị liệu toàn diện, không tách rời thân và tâm. Việc tham dự khóa tu, theo Hòa thượng, chính là đưa hệ sinh thái ngũ uẩn của mỗi cá nhân hòa nhập vào hệ sinh thái thanh tịnh của đại chúng, để được nuôi dưỡng, điều chỉnh và chuyển hóa dần dần trong tinh thần huân tu. Tu tập vì thế không phải là hành động đơn lẻ, mà là sự cộng hưởng giữa cá nhân và Tăng đoàn, giữa nỗ lực tự thân và năng lực của môi trường phạm hạnh.

Khép lại thời pháp, HT. Minh Thành nhấn mạnh ý nghĩa sâu xa của chánh niệm hiện tiền như một lời sách tấn thiết thực đến chư hành giả: "Chánh niệm không phải là một khoảnh khắc nhỏ bé kẹp giữa quá khứ và tương lai, mà là sự hiện tiền trọn vẹn, vượt ngoài thời gian, nơi tâm hoàn toàn tỉnh thức và tiếp xúc trực tiếp với thực tại. Đó chính là niệm đầu tiên thanh tịnh mà hành giả cần gìn giữ và sống cùng, để mỗi hành vi đều trở thành nền tảng sinh khởi thức trí chân chánh".

 

Một số hình ảnh được ghi nhận: