Trong khuôn khổ khóa "Sống chung tu học" lần thứ 28 của GĐ.VI PGKS, 3/10/2025 (12/8/Ất Tỵ), tại Tịnh xá Ngọc Chơn (thị xã Chơn Thành, tỉnh Bình Phước), dưới sự chủ trì chứng minh của HT. Giác Điệp – Giáo phẩm Hệ phái, Tri sự phó GĐ.VI PGKS và TT. Giác Nhuận – Ủy viên Ban Trị sự GHPGVN TP.HCM, Trị sự phó GĐ.VI PGKS, chư hành giả đã được lắng nghe hai thời pháp thoại ý nghĩa, nhấn mạnh về việc "Xác định cứu cánh phạm hạnh" và "Xây dựng phẩm hạnh Sa-môn".

 

Xác định cứu cánh phạm hạnh qua Đại kinh Ví dụ lõi cây

Theo đó, sau thời tọa thiền và thiền hành mở đầu khóa tu, sáng 3/10, chư hành giả bước vào thời pháp thoại đầu tiên do ĐĐ. Minh Đăng thuyết giảng, với chủ đề xoay quanh việc xác định mục đích tối thượng và tránh xa những cạm bẫy trong đời sống phạm hạnh của người xuất gia thông qua Đại kinh Ví dụ lõi cây (Mahāsār’opama Sutta), thuộc Kinh Trung Bộ.

ĐĐ. Minh Đăng mở đầu bằng việc nhắc lại bối cảnh lịch sử về bài kinh. Theo đó, bài kinh được Đức Phật thuyết tại thành Vương Xá, núi Linh Thứu, sau sự kiện Đề-bà-đạt-đa rời bỏ Tăng đoàn. Đây là thời điểm mang tính cảnh tỉnh, nhấn mạnh đến mục đích tối hậu của đời sống xuất gia.

Đại đức cũng giới thiệu về “sáu điều thành tựu” (lục tự thành tựu) của một bản kinh luôn có khi Đức Phật thuyết giảng, bao gồm: Văn thành tựu (Người được nghe - Ngài A Nan), Tín thành tựu, Thời thành tựu, Chủ thành tựu (Đức Phật), Xứ thành tựu (Nơi thuyết giảng) và Chúng thành tựu (Người được nghe là chư vị Tỳ-kheo).

Qua bản kinh, có thể thấy, Đức Phật đã mô tả năm hạng Tỳ-kheo dưới sự ẩn dụ bằng hình ảnh cái cây, từ cành lá, vỏ ngoài, vỏ trong, cho đến giác cây và lõi cây. Sự ẩn dụ này được ĐĐ. Minh Đăng chỉ rõ:

•  Hạng Tỳ-kheo thứ nhất – ví như cành lá: xuất gia vì niềm tin nhưng dừng lại ở lợi dưỡng, danh vọng, trở nên tự mãn, khen mình chê người. Do đó, vị ấy chỉ nắm lấy cành lá của đời sống phạm hạnh, chưa đạt được mục đích tối thượng là chấm dứt luân hồi khổ đau.
•  Hạng Tỳ-kheo thứ hai – ví như vỏ ngoài: giữ giới nghiêm túc nhưng lại chấp vào giới đức, xem mình hơn người. Do đó, vị ấy chỉ nắm được vỏ ngoài của phạm hạnh.  
• Hạng Tỳ-kheo thứ ba – ví như vỏ trong: đạt được thiền định, song lại khởi tâm tự mãn vì thành tựu đó. Do vậy, vị ấy chỉ mới chặt được vỏ trong mà thôi.
• Hạng Tỳ-kheo thứ tư – ví như giác cây: đạt đến tri kiến, nhưng vẫn còn rơi vào ngã mạn, phân biệt. Do đó, vị ấy chỉ lấy được giác cây.
• Hạng Tỳ-kheo thứ năm – ví như lõi cây: không dừng lại, không tự mãn với bất cứ thành tựu nào; đạt đến mục đích rốt ráo: đoạn tận lậu hoặc, thoát ly sanh tử, an trú trong giải thoát vô thượng. Vị ấy chặt được lõi cây và biết đó là lõi cây. Đây là mục đích rốt ráo: chấm dứt luân hồi sanh tử, sầu bi khổ não, đoạn trừ lậu hoặc, phiền não, tà kiến, ác kiến.    

Qua đó, ĐĐ. Minh Đăng nhấn mạnh, bốn hạng đầu chỉ dừng lại ở những tầng bậc hình thức của phạm hạnh, chưa chạm đến cứu cánh. Chỉ vị đạt được lõi cây mới thật sự đi đến mục tiêu tối thượng của đời sống xuất gia. "Do đó, chư hành giả phải thường xuyên quán chiếu 'sơ tâm xuất gia' của mình, đừng để bị chi phối bởi hoàn cảnh, lợi dưỡng hay những thành tựu tạm thời. Mục đích duy nhất là tìm đến sự an lạc đích thực, chấm dứt khổ đau", Đại đức sách tấn.

Đồng thời, ĐĐ. Minh Đăng cũng chia sẻ lại lời dạy của bậc Thầy năm xưa, với một câu nói trở thành kim chỉ nam trong đời sống tu tập của mình, đó là: "Con ở đâu cũng được, nhưng quan trọng là mình có tu hay không". Điều này đồng nghĩa với việc, nếu có sự hành trì tinh tấn, giữ tâm bền vững, thì bất cứ nơi đâu cũng có duyên lành để tu học, hành đạo và được cư gia bá tánh hộ trì.

Cuối thời pháp, ĐĐ. Minh Đăng khuyên nhắc chư hành giả: "Trong quá trình tu tập, chúng ta hãy tự thường trực soi rọi chính mình, xác định rõ mình đang ở tầng bậc nào trong năm hạng Tỳ-kheo mà Đức Phật đã nêu. Nếu vẫn còn dừng lại ở bốn tầng bậc đầu, cần tinh tấn vượt qua, hướng đến mục đích rốt ráo như hạng Tỳ-kheo thứ năm, tức đạt được lõi cây, mới thành tựu giải thoát chân thật".

 

Xây dựng phẩm hạnh Sa-môn chân chính qua Kinh Tiểu kinh Xóm Ngựa

Trong buổi thính pháp chiều cùng ngày tại khóa tu, chư hành giả tiếp tục được lắng nghe pháp thoại của ĐĐ. Minh Điền – Ủy viên Ban Trị sự tỉnh An Giang, trụ trì Tịnh xá Ngọc Châu (Tân Châu, An Giang), với những ý pháp xoay quanh Bài kinh số 39 thuộc Kinh Trung Bộ –Tiểu kinh Xóm Ngựa. Nội dung bài giảng tập trung vào việc sách tấn Tăng Ni, đặc biệt là những vị mới xuất gia, nhằm xác định rõ con đường tu học và những phẩm chất cần có để trở thành một Sa-môn, một Tỳ-kheo chân chính trong giáo pháp của Đức Thế Tôn.

Dựa vào lời Phật dạy trong Tiểu kinh Xóm Ngựa, ĐĐ. Minh Điền lần lượt nêu ra 10 pháp thiết yếu:

• Tâm tàm quý: Biết hổ thẹn với bản thân khi phạm lỗi (tàm) và sợ hãi trước đại chúng khi lầm lỗi (quý). Đây chính là “tài sản của bậc thánh”, là nền tảng để người xuất gia nuôi lớn phạm hạnh.
• Thân - khẩu - ý thanh tịnh, gắn liền với Thập thiện nghiệp đạo: Không sát sanh, trộm cắp, tà hạnh; không vọng ngữ, ỷ ngữ, lưỡng thiệt, ác khẩu; không tham lam, sân hận, si mê.
• Sinh mạng thanh tịnh, nuôi thân bằng con đường minh chánh: Biểu hiện qua nếp sống truyền thống trì bình khất thực. Người tu cần tránh cố chấp, tránh tự mãn với thành tựu của bản thân.
• Hộ trì các căn: Giữ gìn mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, ý, không để bị lôi kéo bởi trần cảnh. Đây là nền tảng để tâm an tĩnh, dễ dàng an trú trong thiền định.
• Tiết độ trong ăn uống: Biết điều độ, không phóng túng, để thân nhẹ nhàng, tâm tỉnh táo, không bị hôn trầm khi hành thiền.
• Chú tâm cảnh giác: Ngăn ngừa các ác pháp chưa sinh, đặc biệt là Ngũ cái (tham dục, sân hận, hôn trầm, trạo hối, hoài nghi).
• Chánh niệm tỉnh giác: Sống tỉnh thức trong mọi oai nghi, không buông lung, không rơi vào thị phi, hơn thua.
• Đoạn trừ Ngũ cái: Làm trong sạch tâm, loại bỏ những chướng ngại lớn nhất trên con đường thiền định.
• Thành tựu thiền định: Đi vào các tầng bậc Sơ thiền, Nhị thiền, Tam thiền, Tứ thiền, an trú trong định lực vững chắc.
• Giải thoát rốt ráo: Đoạn tận lậu hoặc, chứng đắc Tam minh, chấm dứt luân hồi sanh tử.

ĐĐ. Minh Điền thẳng thắn chia sẻ, trong thời hiện đại, việc thành tựu các tầng thiền định thâm sâu là điều vô cùng khó khăn. Tuy vậy, điều quan trọng là mỗi người tu cần nỗ lực bắt đầu từ những pháp căn bản. Những pháp căn ản được Đại đức chỉ rõ:

• Tự quán chiếu bản thân, thay vì nhìn vào người khác.
• Nuôi dưỡng tâm từ bi, biết nhẫn nhịn, mềm mỏng, cởi mở, không cố chấp.
• Sống phạm hạnh thanh tịnh, lấy việc tu tập làm nền tảng, tránh tự mãn với những thành tựu nhỏ bé.

Qua đó, Đại đức nhấn mạnh: "Học Phật không phải chỉ để hiểu, mà để hành, để chuyển hóa thân tâm, nhằm mang lại lợi ích cho tự thân, cho Tăng đoàn và cho cộng đồng".

 

Một số hình ảnh được ghi nhận:

• THIỀN TỌA - THIỀN HÀNH

 

• NGHE PHÁP SÁNG

 

• ĐỘ NGỌ

 

• NGHE PHÁP CHIỀU