Nhân khóa ACKH PL.2568 trường hạ Pháp viện Minh Đăng Quang, HT.Bửu Chánh - Phó trưởng Ban Thường trực BTS GHPGVN tỉnh Đồng Nai, Phó Viện trưởng Học viện PGVN TP.HCM, Trưởng Khoa Pali, Trụ trì Thiền viện Phước Sơn (tỉnh Đồng Nai), đã có thời pháp thoại chủ đề “Chánh ngữ”, chiều 24/6/2024 (19/5/Giáp Thìn).

Sau thời ngồi thiền tịnh tâm 10 phút đầu buổi học, Hòa thượng đã trích dẫn tư liệu “truyền cảm hứng” với nội dung: “Đừng nói lời lẽ thô lỗ khi tâm trạng không tốt. Vì bạn sẽ có nhiều cơ hội thay đổi tâm trạng, nhưng bạn sẽ không bao giờ có cơ hội nào để rút lại những gì mình đã nói. Hãy cẩn thận khi nói những lời không hay với bất kỳ ai. Vì lời nói đã thốt ra cũng như bát nước đổi đi, nó không thể lấy lại. Nổi đau mà những câu nói ấy gay ra cho người khác có thể sẽ là nỗi ám ảnh di theo học đến hết cuộc đời của họ”.

Theo đó, Hòa thượng nhấn mạnh, lời nói thô lỗ ác độc được thốt ra đôi khi không có chủ ý, chỉ bởi lúc ấy ta có tâm trạng không tốt. Song, dẫu vậy cũng không nên nói lời xấu ác, vì tâm trạng là điều luôn có thể thay đổi tùy từng thời điểm, nhưng lời nói đã nói ra thì không thể rút lại. Ví như bát nước đã hất đổ, dù cố gắng thế nào cũng không thể thu hồi lại được. Bởi lẽ đó, lời nói có năng lực trở thành nỗi ám ảnh đối với người nghe, thậm chí ảnh hưởng đến cuộc đời, tương lai của họ.

Trong A-tỳ-đàm dạy rõ, lời nói là sắc tâm, bản chất lời nói là vô ký, nhưng nếu với tâm trạng không tốt, lời được nói ra tức thời là điều không tốt, ác độc. “Cho nên, chúng ta phải luôn luôn chánh niệm trong mỗi lời nói thốt ra, phải thường luôn tỉnh giác với khẩu nghiệp của chính mình. Phải luôn luôn niệm tâm, quán sát tâm trạng của mình trước khi nói. Nếu với tâm bất thiện, ác cảm với người khác, không ý chân thành thì tốt nhất nên im lặng. Còn lời nói mang lại lợi ích cho người nghe, với tâm trạng thiện lành, có ý chân thành thì ta mới nên nói ra”, Hòa thượng sách tấn.

Trong kinh Pháp cú số 1-2 cũng dạy rằng: “Ý dẫn đầu các pháp / Ý làm chủ ý tạo / Nếu với ý ô nhiễm / Nói lên hay hành động / Khổ não bước theo sau / Như xe chân vật kéo”, hay “Ý dẫn đầu các pháp / Ý làm chủ ý tạo / Nếu với ý thanh tịnh / Nói lên hay hành động / An lạc bước theo sau / Như bóng không rời hình”.

Qua ý kinh, Hòa thượng nhấn mạnh, mỗi người đặc biệt là các hành giả xuất gia, phải luôn luôn soi xét ý nghiệp mình trước mỗi lời nói. Ý bất thiện thì im lặng, ý thiện lành thì cũng phải xem xét tiếp lời nói ra có lợi cho mình và lợi cho người không, nếu có thì nên nói. Còn lợi người hại mình, hại người hại mình, hại người lợi mình, thì tuyệt nhiên không nên nói ra. Theo Hòa thượng, việc làm chủ tâm ý mình trước thì mới làm chủ được lời nói.

Trong Thanh Tịnh Đạo chỉ rõ: “Tâm sân thì buộc tội chúng sanh. Trí tuệ buộc tội nghiệp báo, nhân quả”, ý nói với tâm sân thì hay buộc tội người khác, nhưng với trí tuệ thì con người sẽ nhận ra đó là nhân quả và bảy tỏ sự cảm thông hơn là chỉ trích, hay nói cách khác, chỉ thấy nhân quả, không thấy nhân ngã. Ví như bị người khác chửi mắng, nếu chửi mắng ngược lại họ thì đó là thấy nhân ngã, nếu biết quán xét rằng đó là nhân ta đã gieo tạo nhiều đời trước, nay phải gặt quả mà thọ nhận và im lặng, không chỉ trích lại, đó tức là đổ lỗi cho nhân quả, chỉ thấy nhân quả.

Hòa thượng chỉ rõ, chánh ngữ - một trong tám chi phần của Bát Chánh Đạo - có 4 chi phần nữa, bao gồm: 1. Tránh nói dối: Nói lời chân thật, không lừa gạt, không nói sai sự thật; 2. Tránh nói lời hai lưỡi: Không nói một đằng làm một nẻo, không nói xấu người khác sau lưng; 3. Tránh nói lời thô lỗ: Nói lời nhẹ nhàng, tế nhị, không xúc phạm, mỉa mai người khác; 4. Tránh nói lời phù phiếm: Nói lời có ý nghĩa, mang lại lợi ích, không nói những lời vô bổ, vô nghĩa.

Dẫn bài kinh Pháp cú số 133, Hòa thượng nhận định:

“Chớ nói lời ác độc,
Nói ác, bị nói lại,
Khổ thay lời phẩn nộ,
Đạo trượng phản chạm mình”.

Có thể hiểu rằng:

 “Chớ buông lời cay nghiệt,
Nhiếc người, người nhiếc ta,
Khổ thay lời hiềm hận,
Xung đột mãi lại qua”.

 

Một số hình ảnh tại buổi giảng:

 

Chia sẻ với thân hữu:

In bài viết: