Sáng 23/6/2025 (28/5/Ất Tỵ), TT. Minh Liên – Ủy viên HĐTS GHPGVN, Phó ban Truyền thông GHPGVN TP.HCM, Phó Thư ký Hệ phái PGKS, trụ trì Tịnh xá Ngọc Bình (TP.Thủ Đức), đã có buổi thuyết giảng về “Giáo dục Phật giáo Khất sĩ từ truyền thống đến hiện đại” nhân khóa ACKH PL.2569 tại Pháp viện Minh Đăng Quang (P.Bình Trưng, TP.HCM).

Thượng tọa chỉ rõ, giáo dục Phật giáo Khất sĩ từ truyền thống đến hiện đại chính là dòng chảy xuyên suốt từ thời Đức Tổ sư Minh Đăng Quang sáng lập Đạo Phật Khất sĩ Việt Nam cho đến hiện tại. Sự giáo dục ấy được huân đúc dựa trên nền tảng Đạo Phật Khất sĩ Việt Nam, đồng thời có sự tiếp biến trong bối cảnh Phật giáo Việt Nam. Trong khuôn khổ bài giảng, Thượng tọa cũng liên hệ tới một vài góc độ Phật giáo các nước.

Thượng tọa nhắc lại chân lý muôn thuở: “Một đất nước, một tổ chức, một gia đình, cốt lõi nhất vẫn là giáo dục”. Qua đó cho thấy đất nước không quan tâm giáo dục sẽ khó phát triển; tổ chức không chú trọng giáo dục sẽ khó hưng thịnh; gia đình không quan tâm bồi dưỡng, tạo điều kiện cho con cái có môi trường giáo dục tốt thì gia đình ấy khó bền vững. Dẫn câu nói của người xưa: “Hiền tài là nguyên khí của quốc gia”, Thượng tọa minh chứng rằng, một nền giáo dục tốt sẽ sản sinh ra hiền tài, góp phần hưng vượng quốc gia. Ngược lại, sự suy đồi giáo dục chắc chắn sẽ dẫn đến nghèo nàn, lạc hậu, trì trệ.

Thượng tọa đặc biệt nhấn mạnh: “Giáo dục trong Phật giáo không chỉ là giáo dục qua trường lớp, bằng cấp, mà chính là quá trình thực tập, tu học, chuyển hóa nội tâm. Bởi lẽ, ‘Phật giáo là một bộ phận cấu thành xã hội, giáo dục đào tạo nhân tài Phật giáo liên quan mật thiết đến sự hưng thịnh hay suy vi của tương lai Phật giáo’. Do đó, ‘Giáo dục Phật giáo Khất sĩ từ truyền thống đến hiện đại’ là một hành trình nhìn lại cội nguồn, thấu hiểu bản sắc và định hướng cho tương lai của Phật giáo Khất sĩ”.

Theo đó, đi sâu vào làm rõ hai khái niệm dễ nhầm lẫn: “Phật giáo” và “Phật học”. Thượng tọa giải thích, “Phật giáo” nguyên chữ Pali là Budha-sasana. Trong đó, Buddha là người Giác Ngộ - Phật, còn sāsana là Giáo đạo, dạy dỗ. Như vậy, có thể thấy, ngay từ nguyên gốc “Phật giáo” đã mang ý nghĩa là “Giáo dục của Đức Phật”.

Để hiểu đúng về giáo dục trong đạo Phật, cũng cần phân biệt hai thuật ngữ thường được đề cập: “Giáo dục Phật giáo” và “Giáo dục Phật học”. Phật giáo bao hàm tín ngưỡng và tôn giáo. Khi Phật giáo lan truyền đến các quốc gia, những giáo điển vốn mang tính thực tiễn và nhân văn sâu sắc đã dần khoác lên mình màu sắc thần thánh và huyền học tôn giáo. Về sau hình ảnh của Đức Phật dần dần bị thần linh hóa trong nhận thức của một bộ phận tín đồ. Nhưng thực chất, Đức Phật là một con người vĩ đại, với những phẩm chất rất đời và rất người. Cũng vậy, Phật giáo không phải là một hệ thống tín ngưỡng lễ nghi và lòng trung thành tuyệt đối với một vị thần.

Mặt khác, “Phật học” bao hàm sự nghiên cứu học thuật. Phật học là một loại học vấn, lấy Phật giáo làm đối tượng nghiên cứu. Dưới góc độ ảnh hưởng tư tưởng chủ nghĩa khoa học, chủ nghĩa lý tính, các vị nghiên cứu chú trọng tính khách quan, tính học thuật, dần dần hình thành cách nghiên cứu Đạo Phật hiện đại. Thế là Phật giáo dần dần biến thành một loại học vấn gọi là Phật học.

Thượng tọa cho biết, giữa giới Phật giáo và giới học thuật đến nay vẫn tồn tại những quan điểm khác biệt, thậm chí đối lập khi nhìn nhận hai khái niệm này. Có quan điểm cho rằng Phật giáo (tôn giáo, tín ngưỡng) và Phật học (học thuật, lý tính) là hai lĩnh vực khác biệt, mâu thuẫn, thậm chí loại trừ nhau. Tuy nhiên, TT. Minh Liên khẳng định: “Phật giáo và Phật học vừa có tính độc lập, vừa tương tác bổ túc lẫn nhau. ‘Phật giáo’ về mặt tín ngưỡng hàm chứa một hệ thống tư tưởng và tri thức uyên thâm. ‘Phật học’ về mặt học thuật vẫn mang tính tâm linh sâu sắc. Do đó, khi tiếp cận Đạo Phật, không nên xem Phật học chỉ là tri thức học thuật, cũng không nên giản lược Phật giáo chỉ còn tín ngưỡng, lễ nghi”.

Kết thúc buổi giảng, TT. Minh Liên một lần nữa nhấn mạnh: “Giáo dục Phật giáo Khất sĩ từ truyền thống đến hiện đại không chỉ là đề tài học thuật, mà là hành trình nhìn lại cội nguồn, thấu hiểu bản sắc, định hướng cho tương lai của Phật giáo Khất sĩ. Đó là công việc cấp thiết, là trách nhiệm của mỗi người con Phật, đặc biệt là Tăng Ni Khất sĩ trong thời hiện đại”.

 

Một số hình ảnh được ghi nhận:

Chia sẻ với thân hữu:

In bài viết: