Nhân mùa ACKH PL.2569 – DL.2025, sáng 19/7/2025 (25/6/Ất Tỵ), HT. Giác Nhân – Ủy viên HĐTS, Phó Trưởng ban Hướng dẫn Phật tử T.Ư, Chứng minh Ban Trị sự GHPGVN tỉnh Đồng Tháp, Tri sự Phó Thường trực GĐ.V PGKS, đã có buổi thuyết giảng xoay quanh chủ đề “Đoạn trừ năm triền cái” tại trường hạ Pháp viện Minh Đăng Quang (P.Bình Trưng, TP.HCM).

Tại buổi giảng, Hòa thượng đã khai mở buổi pháp bằng hình ảnh trải nghiệm tu tập của Đức Phật từ những kiếp lang thang tìm đạo đến chứng ngộ chân lý nhiệm mầu, bằng trích dẫn trong Kinh Pháp cú số 153:

“Lang thang bao kiếp sống
Ta tìm nhưng chẳng gặp
Người xây dựng nhà này
Khổ thay, phải tái sanh.”

Theo đó, Hòa thượng nhấn mạnh, muốn đi vào “diệt đế”, tức trạng thái chấm dứt sinh tử, con đường duy nhất là Bát Chánh Đạo (đạo đế). Như vậy, để thực hành đạo đế hiệu quả, phải đoạn trừ 5 triền cái, tức những tạp phiền che lấp tâm thức bậc Thánh.

Hòa thượng chỉ rõ từng bản chất và cách đoạn trừ 5 triền cái một cách cụ thể như sau:

1. Tham dục

Hòa thượng cảnh tỉnh rằng tham dục là pháp trầm luân, có lực kéo mạnh mẽ theo sở thích, thói quen của bản thân, khiến người tu khó nhận ra, dẫn đến dễ lún sâu. Như vậy, người tu phải phát triển nội lực để nhận ra tâm tham ấy, thấy được sự vô thường của dục lạc, từ đó dần đoạn trừ nó.

2. Sân hận

Là hệ quả của tham khi không được đáp ứng. Hòa thượng chỉ rõ: “Tâm sân là mặt trái của tham dục, tham không được thì sân, tham càng nhiều thì sân càng lớn, nhất là tham danh, lợi, sự cung kính. Do đó, người tu phải xem nhẹ đi những giá trị bên ngoài để làm lớn về mặt tinh thần, đừng vì chút lợi nhỏ mà phải sân si, bực dọc, phiền muộn”. Theo Hòa thượng, người tu cần soi sáng tâm sân bằng nội lực định – tuệ, không để danh vọng, lợi dưỡng làm phiền lòng, có định thì ngoại cảnh không thể chi phối, từ đó mới hướng đến việc để tâm sân nguội lạnh.

3. Trạo cử (tâm tán loạn qua hành vi)

Hòa thượng dạy, việc ngồi nghe pháp mà tâm vãng đãng, lắc lư… là dấu hiệu của trạo cử về thân. Bên cạnh đó, khi đang nghe pháp lại thả trôi theo suy nghĩ của mình, nhớ nghĩ chuyện khác, lo lắng việc chưa đến… đó là dấu hiệu của trạo cử về tâm. Như vậy, người tu phải giữ thân ngay thẳng, tâm an để không bị từng động tác kéo ra xa đạo.

“Nếu ai nhận ý là tôi.
Tức thì bị ý cuốn lôi luân trầm
Dắt đi theo nẻo lạc lầm.
Đọa chìm vào cõi tối tăm mịt mờ!”

4. Thùy miên (hôm trầm, ngủ gục)

Tâm dễ rơi vào buồn ngủ khi không chịu “nghe pháp chân”, chỉ hưng phấn khi kết nối với công việc mình thích, hoặc giải trí. “Chúng sanh tương ưng với nghiệp chúng sanh, sống theo cái thích của bản thân, cái gì chống trái thì khó chịu, ngồi tán ngẩu thì mắt sáng, nghe pháp thì buồn ngủ”, Hòa thượng chỉ rõ. Qua đó, Hòa thượng nhấn mạnh, ăn quá no dễ tạo trạng thái này, nên cần biết tiết độ trong ăn uống để tâm luôn tươi sáng, hỗ trợ cho việc tu tập thiền định.

5. Hoài nghi

Là nguyên do khiến nhiều hành giả bỏ dở pháp tu, do nghi ngờ khi gặp chướng duyên, không biết tu tập có đạt được kết quả gì không, dẫn đến tâm do dự, phân vân, không muốn tiếp tục tu tập. HT. Giác Nhân sử dụng hình ảnh chiến sĩ trong trận mạc để khích lệ chư hành giả đi tới bằng tinh thần kiên định, không lùi bước, vượt qua và xóa bỏ hoài nghi qua hành trì thực nghiệm.

Không dừng lại ở khái niệm, Hòa thượng còn gợi mở cách thực hành Tứ Niệm Xứ để hỗ trợ đoạn trừ triền cái, giảm bớt sự ngăn che tâm thức. Theo đó, đối với niệm thân, Hòa thượng chỉ rõ, nên thường quán thân (ví dụ qua 32 thể trược) để nhận ra tính giả hợp của thân thể, không sinh ái nhiễm. Hòa thượng kể lại câu chuyện hóa độ bà Vương phi Ma-kiệt-đa bằng phép thị quang thân bất tịnh để minh chứng pháp bảo niệm thân.

Đối với niệm thọ - tâm - pháp, Hòa thượng cho rằng, hành gải nên chủ động quán sát cảm thọ, tâm thức và các pháp, từ đây giúp hành giả giữ tâm tỉnh giác, không để bị các triền cái che lấp.

Cuối thời pháp, Hòa thượng sách tấn chư hành giả: “Không chỉ đoạn trừ năm triền cái mà còn phải thường quay lại soi mình qua Tứ Niệm Xứ. Khi thân không bị dục nhiễm, tâm không bị kích động, hành giả mới tiến gần đến sự tĩnh giác, nội lực dâng tràn và từng bước đi vào đạo quả”.

 

Một số hình ảnh được ghi nhận:

 

Chia sẻ với thân hữu:

In bài viết: